Sài Gòn thức dậy trong tiếng leng keng của ly cà phê đầu ngày, trong mùi bánh mì nướng thơm lừng nơi đầu ngõ và trong tiếng gió khe khẽ lùa qua tán me già rợp bóng hai bên đường. Giữa một thành phố không ngừng thay đổi, có những điều nhỏ bé vẫn lặng lẽ ở lại, vững vàng như gốc rễ, giữ cho Sài Gòn cái hồn riêng biệt không nơi nào lẫn được.
Sáng sớm, khi ánh nắng còn chần chừ chưa kịp hong khô mặt đường, những chiếc bàn nhựa đã bày ra dọc vỉa hè. Một ly cà phê sữa đá, nhỏ từng giọt đen óng vào ly, đánh thức cả một góc phố bằng hương thơm nồng nàn, giản dị. Người Sài Gòn uống cà phê không vội. Họ có thể ngồi đó, nhìn dòng người tấp nập, nhìn ánh sáng xuyên qua kẽ lá, lắng nghe tiếng đời chậm rãi trôi qua từng hơi thở.
6 giờ sáng, tiếng rao bánh mì bắt đầu vang lên. Tiếng rao không cần micro, không cần quảng cáo, chỉ cần một nhịp gõ nhè nhẹ trên thùng xe, một tiếng gọi quen thuộc, là đã đủ để đánh thức bao nhiêu căn nhà, bao nhiêu cơn thèm bữa sáng giản đơn. Ổ bánh mì nóng hổi, vàng ruộm, kẹp vội chút chả, vài lát dưa leo, chút nước tương, ấy thế mà đủ no lòng cho một ngày dài bươn chải.
Ở góc đường, chú xe ôm già gác chân lên yên xe, lim dim ngủ quên trong cái mát mẻ hiếm hoi của buổi sáng. Chiếc áo bạc màu, gương mặt rám nắng, nhưng trong cái cách chú chợp mắt cũng thấy được sự an nhiên, cái tình với đất này – nơi mà một đời người gắn bó, bình dị mà sâu nặng.
Rồi bất chợt, một cơn mưa đầu mùa đổ xuống. Mưa Sài Gòn không báo trước, cứ thế ào tới, cuốn sạch bụi bặm và cả những âu lo của ngày thường. Người ta tấp vội vào mái hiên, người chạy bộ co ro nép dưới tán cây, người bán hàng rong chụp vội chiếc áo mưa đã sờn cũ. Giữa cái tất bật ấy, chẳng ai cáu gắt, chẳng ai bực bội – như thể, người Sài Gòn đã học cách mỉm cười với những điều bất ngờ, dẫu cho đời có xoay vần thế nào.
Khi phố xá lên đèn, những hàng quán vỉa hè lại sáng rực ánh đèn vàng. Ở đầu hẻm nhỏ, bà cụ bán xôi vẫn ngồi đó, bên chõ xôi nghi ngút khói. Từng gói xôi lá chuối xanh mướt, thơm phức mùi nếp mới, được gói ghém bằng đôi tay gầy guộc nhưng nhanh nhẹn. Khách quen ghé lại, mua một gói xôi, biếu thêm nụ cười – một "giao dịch" giản đơn nhưng đủ đầy ấm áp.
Bên kia đường, chiếc xe hủ tiếu gõ cọc cạch tiếng chày đũa cũng đã dựng lên từ khi nào. Cái tiếng "gõ" đó — đơn sơ như nhịp tim — là thứ âm thanh đã nuôi dưỡng biết bao ký ức, biết bao đêm khuya Sài Gòn của những kẻ tha hương, của những người mưu sinh.
Năm mươi năm sau ngày đất nước thống nhất, Sài Gòn đã đổi thay nhiều lắm. Những tòa nhà cao tầng mọc lên nối tiếp nhau, những đại lộ rộng thênh thang, những ánh đèn thành phố rực rỡ suốt đêm. Nhưng trong lòng thành phố ấy, vẫn còn đó những điều bé xíu mà bền bỉ:
Sài Gòn không chỉ lớn lên bằng những công trình đồ sộ, mà lớn lên bằng chính những điều nhỏ bé ấy. Chúng âm thầm dệt nên một tấm thảm đời sống vừa giản dị, vừa sâu sắc, vừa mang cái hơi ấm nhân hậu không nơi nào thay thế được. Và có lẽ, chính nhờ những điều mộc mạc đó, mà dù đi xa đến đâu, người ta vẫn nhớ về Sài Gòn bằng tất cả sự yêu thương, trìu mến — như nhớ về một phần da thịt của chính mình.
Có thể mai này, những con đường sẽ thêm rộng lớn, những toà nhà sẽ thêm cao vời và thành phố sẽ còn thay đổi nhiều theo từng nhịp thở của thời đại. Nhưng ở đâu đó, dưới tán cây me già, bên ly cà phê vỉa hè hay trong tiếng rao bánh mì giữa sáng sớm, Sài Gòn vẫn giữ cho mình những điều bé nhỏ — giản đơn mà bền bỉ, như nhịp tim thầm lặng mà thiết tha. Và chỉ cần có thế, Sài Gòn mãi mãi là nơi người ta đi đâu cũng nhớ, trở về lúc nào cũng thấy thương. Nhớ bằng tất cả tình yêu không cần gọi tên, như nỗi nhớ dành cho một người thân yêu đã trở thành máu thịt!
Đặng Minh Nhật
