Gỏi cá mè là món ăn dân dã đặc trưng của vùng đất Bắc Giang. Món ăn có hương vị độc đáo này khiến ai ăn rồi sẽ nhớ mãi không quên.
Vùng Lý Viên, xã Bắc Lý, Huyện Hiệp Hoà, Bắc Giang là một vùng quê ven sông Cầu, là nơi cực nổi tiếng với món đặc sản dân dã gỏi cá mè. Hương vị đậm đà đặc sắc nơi đây khiến ai ăn một lần cũng sẽ nhớ mãi không quên.
Để làm gỏi cá thì không khó nhưng làm sao để gỏi ca mè không còn mùi tanh, đậm vị thì không phải ai cũng làm được. Cá có tươi thì làm gỏi mới ngon. Thường để làm gỏi ngon nhất thì nên chọn những con cá nhỏ tầm 3 lạng là ngon nhất. Cá phải câu hoặc đánh lưới được nuôi trong ao sạch, không có chất tăng trọng thì mới làm nên món ngon được. Cá đem về được rửa sạch, bóc bỏ mang, vớt ra rổ cho ráo nước rồi mới đến quy trình chế biến.
Cá sau khi được làm sạch, lột da rồi thái thành lát mỏng vừa ăn. Dùng giấy thấm bản để thấm cá cho ráo, như vậy thì ướp gia vị ăn gỏi mới ngon. Ướp cùng thịt cá mè sẽ là thính thơm được làm từ bột xay, riềng giã mục để khi ăn cuốn với rau vừa thơm vừa bùi.
Phần đầu cá được để riêng để nấu hạt. Hạt là nước sốt để chấm cá mè đặc trưng của người Bắc Giang. Đầu cá được băm nhỏ (như xay bột) nhưng không được xay, làm thế thịt cá sẽ chín trước khi chế biến mất vị ngon. Sau đó đem nấu cùng nước riềng, tương, mẻ, muối vừa trên bếp rất nhỏ lửa. Khuấy đều hỗn hợp cho đến khi đặc như bánh đúc, múc ra bát có thể lật được lại thì hạt mới ngon. Đây là món chấm rất đặc trưng của gỏi cá, không có nó không thành gỏi cá mè xứ Bắc Giang.
Ăn gỏi cá mè không thể thiếu các loại rau thơm làm gia vị như: lá đinh lăng, lá sung, lá cây mưng (cây lộc vừng), lá diếp cá, lá ngò tàu, lá ổi, lá mơ, lá Vọng canh, lá cây Lúc lác… Đặc biệt, lá hái về phải lau, không được rửa, nếu rửa thì phải dùng quạt, quạt cho khô nước thì cuốn gỏi ăn mới ngon.
Gỏi cá Mè thì không phải là món ăn hằng ngày của người Bắc Giang. Thỉnh thoảng dăm bữa, nửa tháng mới tụ tập hàng xóm, bạn bè thân thiết để thưởng thức. Một hai người thì ít khi bày vẽ, ăn gỏi là phải đông vui, ít nhất cũng dăm bảy người. Món ăn này cũng thường được làm khi có khách quý về thăm.
Cuốn hết các nguyên liệu vào miếng bánh đa nem, chấm vào thứ mắm hạt sệt sệt, nhai thật từ tốn để cảm nhận hết vị ngọt của cá, vị bùi của lạc rang, cả vị thơm nồng béo ngậy, mùi hăng hăng của rau, vị chát từ chuối xanh khiến không ai có thể quên được.
