Việc cà phê đặc sản (Specialty Coffee) thường đến từ giống Arabica không phải là ngẫu nhiên – mà là kết quả của sự kết hợp giữa đặc điểm sinh học của cây, tiềm năng hương vị phong phú, và sự ưu tiên của thị trường cà phê chất lượng cao. Dưới đây là lý do cụ thể:
1. Tiềm năng hương vị đa dạng, phức tạp hơn Robusta
Arabica có cấu trúc di truyền phức tạp hơn Robusta, dẫn đến:
Hàm lượng đường tự nhiên cao hơn, giúp tạo vị ngọt dịu và hậu vị dễ chịu.
Nồng độ axit hữu cơ cao hơn, tạo nên vị chua thanh, sáng – một yếu tố quan trọng trong đánh giá cà phê đặc sản.
Hương thơm phong phú: Arabica có thể mang nhiều lớp hương như hoa, trái cây chín, mật ong, sôcôla, trà xanh, các loại hạt... – trong khi Robusta chủ yếu có vị đắng, đậm, ít tầng hương.
2. Độ cao sinh trưởng – môi trường hoàn hảo để phát triển chất lượng
Cây Arabica sinh trưởng tốt ở độ cao từ 1.200 – 2.200 mét, nơi có:
Nhiệt độ mát mẻ hơn (18–22°C).
Quả chín chậm hơn, cho phép tích lũy đường và axit lâu hơn trong hạt.
Ít sâu bệnh hơn, hỗ trợ phát triển tự nhiên mà không cần quá nhiều hóa chất.
Chính điều kiện này khiến hạt Arabica tập trung hương vị hơn – điều rất được đánh giá trong ngành cà phê đặc sản.
3. Yêu cầu chăm sóc khắt khe = chất lượng đồng đều
Arabica là giống khó trồng hơn Robusta: dễ mắc bệnh, nhạy cảm với biến đổi khí hậu, năng suất thấp. Nhưng chính điều đó buộc người nông dân phải:
Chọn lọc kỹ hơn từ khâu giống, trồng trọt đến thu hoạch.
Thu hái bằng tay, chỉ chọn quả chín, tránh lẫn quả xanh/hư.
Tập trung vào quy trình sơ chế và bảo quản cẩn thận để tối ưu chất lượng.
Từ đó tạo ra những lô cà phê đồng đều, sạch và có tiềm năng đạt điểm số cao trong cupping.
4. Được cộng đồng Specialty Coffee toàn cầu công nhận và ưa chuộng
Hầu hết các cuộc thi uy tín như:
Cup of Excellence (COE)
World Brewers Cup
World Barista Championship (WBC)
...
… đều sử dụng hạt Arabica chất lượng cao.
Điều này tạo ra sự ưu tiên mạnh mẽ trong ngành:
Nông dân được trả giá cao hơn cho Arabica đặc sản.
Các nhà rang xay đầu tư sâu vào Arabica để khám phá và tôn vinh terroir (bản sắc vùng trồng).
Người tiêu dùng được tiếp cận sản phẩm có chiều sâu cảm quan, tạo trải nghiệm thưởng thức “đã” hơn.
Kết luận
Giống cà phê Arabica sở hữu tiềm năng hương vị phong phú, sinh trưởng trong môi trường lý tưởng, và được chăm sóc kỹ lưỡng, khiến nó trở thành ứng viên sáng giá nhất cho cà phê đặc sản. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa Robusta không có chỗ đứng – ngày nay cũng có nhiều dự án phát triển Robusta đặc sản (Fine Robusta), đặc biệt tại Việt Nam.
