Trong thế giới cà phê – nơi mỗi hạt nhỏ bé mang theo bản sắc vùng đất và tâm huyết của người trồng – có một giống cà phê từng bị xem là "kém sang", thô ráp, thậm chí là phế phẩm: Robusta. Suốt nhiều thập kỷ, Robusta bị lép vế hoàn toàn so với người anh em Arabica – giống cà phê được ca ngợi như biểu tượng của tinh tế, của nghệ thuật và của cà phê đặc sản.

Robusta bị gán cho cái tên “cái bóng của Arabica” – không chỉ vì sự khác biệt về chất lượng cảm quan, mà còn vì một định kiến kéo dài từ chuỗi sản xuất đến văn hóa thưởng thức toàn cầu. Vậy, điều gì đã khiến Robusta bị đặt sau Arabica quá lâu trong hành trình phát triển của ngành cà phê thế giới?

1. Chất lượng cảm quan – sự phân định ngay từ đầu

Một trong những nguyên nhân quan trọng khiến Robusta bị xếp sau là sự khác biệt về mùi vị và cấu trúc hương.

• Arabica: Hương thơm thanh, chua nhẹ, tầng hương phức tạp như hoa, trái cây, mật ong.
• Robusta: Mạnh, đắng, hậu vị thường là gỗ, đất, ít hương thơm tinh tế.

Trên thang điểm chấm cà phê của Hiệp hội Cà phê Đặc sản (SCA), Arabica dễ dàng đạt trên 80 điểm để bước vào thế giới "Specialty", trong khi Robusta gần như không có cơ hội vì không đáp ứng được tiêu chuẩn cảm quan khắt khe vốn thiên về Arabica.

2. Định vị thị trường và truyền thông thiên lệch

Từ những năm 1970, Arabica đã được các thương hiệu lớn như Starbucks, Lavazza, Nespresso… định vị là cà phê cao cấp. Trong khi đó, Robusta:

• Chủ yếu được sử dụng cho cà phê hòa tan.
• Đóng vai trò phụ trong các blends (pha trộn) – để tăng caffeine hoặc giảm chi phí.
• Ít khi được ghi rõ tên trên bao bì, như thể "không đáng được gọi tên".

Điều này khiến người tiêu dùng mặc định rằng Arabica là chuẩn mực, còn Robusta là phụ phẩm.

3. Giá trị kinh tế và khoảng cách văn hóa

Giá Arabica luôn cao hơn Robusta do chi phí trồng trọt lớn hơn, sản lượng thấp hơn, và hình ảnh sang trọng hơn.

Các quốc gia xuất khẩu Arabica lớn như Brazil, Colombia cũng đầu tư mạnh vào quảng bá hình ảnh cà phê của họ – khiến Robusta từ châu Á và châu Phi bị “mờ tiếng”.

Ở phương Tây, Robusta bị xem là cà phê rẻ tiền, gắn với tầng lớp lao động, không phù hợp với văn hóa thưởng thức “cà phê như rượu vang” đang thịnh hành.

4. Quy trình sản xuất thiếu chỉn chu trong quá khứ

Trong một thời gian dài, Robusta bị canh tác đại trà, thu hái ẩu, rang sẫm để che khuyết điểm. Điều này càng củng cố định kiến rằng Robusta chỉ có thể là cà phê "kém ngon". Còn Arabica được ưu ái với:

• Chế biến ướt công phu.
• Rang profile đa dạng.
• Đầu tư xuyên suốt từ nông trại đến ly cà phê cuối cùng.

Chính sự khác biệt trong cách đối xử với hạt cà phê mới tạo ra khoảng cách, chứ không hoàn toàn đến từ bản chất giống cây.

Đã đến lúc bước ra khỏi cái bóng

Việc gọi Robusta là “cái bóng của Arabica” là một di sản của định kiến lịch sử và hệ sinh thái tiêu dùng thiếu công bằng. Nhưng bức tranh ấy đang dần thay đổi. Ngày nay, khi thế giới tìm kiếm sự đa dạng, tính bền vững, và cả những trải nghiệm mạnh mẽ hơn – Robusta đang dần bước ra ánh sáng:

• Các sản phẩm Specialty Robusta được chăm chút từ khâu thu hoạch đến rang xay.
• Người tiêu dùng học cách đánh giá Robusta bằng chính những gì nó mang lại – cá tính, độ đậm, caffeine cao và sức sống bền bỉ.
• Việt Nam – quê hương của Robusta – cũng đang từng bước định vị lại giá trị của giống cà này trên bản đồ cà phê thế giới.

Robusta không cần phải là Arabica. Robusta chỉ cần được nhìn nhận đúng – như chính nó: thô mộc, mạnh mẽ, và đầy tiềm năng riêng biệt.

Nguồn: freSy with passion